အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ ခ်ဳပ္ပါတီကုိစတင္တည္ေထာင္ သူထဲတြင္ တစ္ဦးအပါအ၀င္ျဖစ္ သည့္ ဦးေအာင္ေရႊ၏ေနာက္ဆုံး ခရီးကုိ ႏုိင္ငံေတာ္၏အတိုင္ပင္ခံ ပုဂၢိဳလ္ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ ပါတီထိပ္ပိုင္းေခါင္းေဆာင္မ်ား ႏွင့္ ပါတီ၀င္မ်ားသာမက ဒီမုိက ေရစီအေရးလႈပ္ရွားသူမ်ား ရာႏွင့္ ခ်ီ၍ တက္ေရာက္ဂါရ၀ျပဳႏႈတ္ ဆက္ခဲ့သည္။
စစ္သားအုိႏုိင္ငံေရးသမား ႀကီးဦးေအာင္ေရႊသည္ ေခတ္အ ဆက္ဆက္အာဏာရွင္မ်ား၏ အ မ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဖိႏွိပ္ကန္႔သတ္မႈႏွင့္ ေခ်မႈန္းမႈမ်ားကုိ အခုိင္အမာရင္ ဆုိင္ခုခံကာ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရ စီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ကုိ ဂုဏ္သိကၡာရွိေသာ ဒီမုိကေရစီပါတီတစ္ရပ္အျဖစ္ ရပ္တည္ႏုိင္ရန္ ဦးေဆာင္႐ုန္းကန္ခဲ့သူတစ္ဦးအျဖစ္ လက္ရွိအာဏာရပါတီအမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္က သတ္မွတ္သည္။
ဒီခ်ဳပ္ဥကၠ႒ေဟာင္း ဦး ေအာင္ေရႊသည္ ဒီမုိကေရစီလႈပ္ ရွားမႈ ေသဆုံးမသြားေစရန္ႏွင့္ ဆက္လက္ရွင္သန္ေစရန္ တာ၀န္ ယူလုပ္ေဆာင္ခဲ့သူတစ္ဦးျဖစ္ ေၾကာင္း ႏုိင္ငံေတာ္၏အတိုင္ပင္ ခံပုဂၢိဳလ္ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ က ဦးေအာင္ေရႊ၏႐ုပ္အေလာင္း ေဘးတြင္မတ္တတ္ရပ္၍ေအာက္ ေမ့စကားဆုိခဲ့သည္။
‘‘ကြၽန္မတို႔ဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ ခ်ဳပ္ဟာ ဒီလုိေခါင္းေဆာင္ ေကာင္းတစ္ေယာက္ရခဲ့တာ အင္ မတန္မွ ကံေကာင္းပါတယ္။ ဒီလုိ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္း ရခဲ့လုိ႔ လည္း ကြၽန္မတို႔အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ဟာ ရပ္ တည္ႏုိင္တာျဖစ္ပါတယ္’’ ဟု ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေခါင္း ေဆာင္ေဟာင္းဦးေအာင္ေရႊ၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးကုိ မွတ္မွတ္ရရေျပာ ၾကားသည္။
အသက္(၁၀၁)ႏွစ္ ထဲ ေရာက္ လာခ်ိန္ဩဂုတ္ ၁၃ ရက္ ည ၉ နာရီ ၃၆ မိနစ္တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သူဦးေအာင္ေရႊသည္ အသက္(၉၀)ေက်ာ္ အရြယ္အထိ ကုိယ္က်ိဳးႏွင့္နာမည္ရဖုိ႔မဟုတ္ဘဲ တာ၀န္သိစိတ္ျဖင့္ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ကုိ ဦးေဆာင္ခ့ဲသည္ဟုလည္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဆက္လက္ေျပာၾကားသည္။
ဦးေအာင္ေရႊသည္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္သည့္ ဗမာ့ လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္၊ ဗမာ့ ကာကြယ္ေရးတပ္မေတာ္ႏွင့္ ဗ မာ့မ်ိဳးခ်စ္တပ္မေတာ္တို႔တြင္ ပါ၀င္၍ ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕ႏွင့္ဖက္ ဆစ္ဂ်ပန္ကုိ ေတာ္လွန္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၅ ကစ၍တပ္မေတာ္(ၾကည္း) တြင္ ဗုိလ္ႀကီးအဆင့္မွ ဗုိလ္မွဴးခ်ဳပ္အဆင့္အထိ တာ၀န္ထမ္း ေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၆၁ မွ ၁၉၇၅ အထိ ျမန္ မာႏုိင္ငံ၏သံအမတ္ႀကီးအျဖစ္ ဩစေၾတးလ်ႏွင့္နယူးဇီလန္ကုိ ပူးတြဲတာ၀န္ယူသည္။ ထုိ႔အျပင္ အီဂ်စ္၊ ျပင္သစ္(စပိန္ႏွင့္ ယူနက္ စကုိအဖြဲ႕တို႔ပါ ပူးတြဲ၍)တာ၀န္ ယူခဲ့ၿပီး ၁၉၇၅ ၌ အၿငိမ္းစားယူ ခဲ့သည္။
ဦးေအာင္ေရႊသည္ ေမာ္ ကြန္း၀င္(ပထမအဆင့္)၊ ႏုိင္ငံ့ ဂုဏ္ရည္(ပထမအဆင့္)တို႔ကုိ ခ်ီး ျမႇင့္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ သူသည္ ၁၉၄၀ တြင္ရန္ကုန္တကၠသုိလ္မွ ဘီေအဘြဲ႕ရခဲ့သူလည္းျဖစ္သည္။
၁၉၈၈ စက္တင္ဘာ ၂၇ ရက္က အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအ ဖြဲ႕ခ်ဳပ္ စတင္တည္ေထာင္ရာတြင္ ဦးေအာင္ေရႊက ဗဟုိအလုပ္အမႈေဆာင္အဖြဲ႕၌ပါ၀င္ၿပီး စည္း႐ုံးေရးဌာနမွဴးျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ဒီခ်ဳပ္တြင္ဗဟုိအလုပ္အမႈေဆာင္အဖြဲ႕၀င္ႏွင့္ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ဥကၠ႒အျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၀) ခန္႔ တာ၀န္ယူဦးေဆာင္ခဲ့သည္။
ယင္းကဲ့သုိ႔ျမန္မာ့ဒီမုိကေရ စီအေရးအတြက္ တစုိုက္မတ္မတ္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သူ၊ ပါတီကုိဦးေဆာင္ ဦးရြက္ျပဳသူတစ္ဦး၏ ေနာက္ဆုံး ခရီးတြင္ ၎၏႐ုပ္အေလာင္းကုိအမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ပါတီအလံျဖင့္ လႊမ္းၿခံဳကာ ဒီမုိ ကေရစီလုိလားသူမ်ားက လုိက္ပါ ပုိ႔ေဆာင္သည္။
‘‘ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ဒီမုိကေရစီ တိုက္ပြဲကာလမွာ အခက္အခဲ အ က်ပ္အတည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးၾကားထဲ က၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဒီမုိကေရစီ တုိက္ပြဲရဲ႕ေရွ႕တန္းမွာ ဦးေဆာင္ ဦးရြက္ျပဳေနတဲ့ အမ်ိဳးသားဒီမုိက ေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ကုိ နည္းမ်ိဳးစုံနဲ႔႐ုိက္ ခြဲေခ်ဖ်က္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားေပမယ့္ လည္း ဘဘဦးေအာင္ေရႊအပါအ ၀င္ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ ခ်ဳပ္ရဲ႕ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲဲ႕ ႀကံ႕ ႀကံ႕ခံမႈဟာ ဒီေန႔ျမန္မာႏုိင္ငံ ဒီမုိကေရစီရရွိေရး အေထာက္အကူ ေပးခဲ့တယ္ဆုိတာကုိ ယုံၾကည္ပါ တယ္’’ ဟု ၈၈ မ်ိဳးဆက္ေက်ာင္း သားေခါင္းေဆာင္ဦးဂ်င္မီက ဦး ေအာင္ေရႊ၏ စ်ာပနတြင္ အမွတ္ တရစကားဆုိသည္။
ဩဂုတ္ ၁၇ ရက္က ေရေ၀း သုသာန္တြင္ျပဳလုပ္ေသာ ဦး ေအာင္ေရႊ၏ စ်ာပနအခမ္းအနား သုိ႔ မိသားစု၀င္မ်ားႏွင့္အတူ ရပ္ ေ၀းမွ ဒီခ်ဳပ္အဖြဲ႕၀င္မ်ားလည္း တက္ေရာက္သည္ကုိ ေတြ႕ရ သည္။ တက္ေရာက္သူမ်ားျပား ေသာေၾကာင့္ ခန္းမအတြင္းေနရာ မဆံ့ဘဲ ဦးေအာင္ေရႊ၏႐ုပ္အ ေလာင္းကုိ လမ္းေလွ်ာက္၍သာ အလွည့္က် ႏွစ္ေယာက္စီတန္း ကာ ဂါရ၀ျပဳရန္စီစဥ္ခဲ့ရသည္။
ဦးေအာင္ေရႊ၏ ႐ုပ္အ ေလာင္းေရွ႕တြင္ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးထင္ေက်ာ္ႏွင့္ ဇနီးေဒၚစုစုလြင္ တို႔က ေပးပုိ႔သည့္ လြမ္းသူ႕ပန္းျခင္း၊ က်န္ရစ္သူမိသားစုမ်ား၏ လြမ္းသူ႕ပန္းျခင္း၊ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ ဆန္းစုၾကည္၏ လြမ္းသူ႕ပန္းျခင္း စသည့္ပန္းျခင္းသုံးခုကုိ အတန္း လုိက္ခ်ထားသည္။
႐ုပ္အေလာင္း၏ ေနာက္ ဘက္၊ လြမ္းသူ႔ပန္းျခင္းစင္ျမင့္ တြင္အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ ဒီခ်ဳပ္ ပါတီ၀င္တို႔၏ပန္းျခင္းမ်ား၊ တ ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ျပင္သစ္၊ အစၥေရး၊ အင္ဒုိနီးရွား၊ ေနာ္ေ၀းအစရွိသည့္ သံ႐ုံးမ်ားမွ လြမ္းသူ႕ပန္းျခင္းမ်ား စြာ ေနရာယူထားသည္ကုိလည္း ျမင္ေတြ႕ရသည္။ မိသားစု၀င္မ်ား က ကြယ္လြန္သူဦးေအာင္ေရႊကို ကန္ေတာ့ၾကၿပီးေနာက္ ေဒၚ ေအာင္ဆန္းစုၾကည္အပါအ၀င္ ပါတီထိပ္ပုိင္းေခါင္းေဆာင္မ်ား က အသီးသီးကန္ေတာ့ခဲ့ၾက သည္။
‘‘ဒီေန႔ ဘဘဦးေအာင္ေရႊကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့အခါမွာ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး အေနနဲ႔လည္း ဂုဏ္ျပဳတာျဖစ္ပါ တယ္။ တပ္မေတာ္အရာရွိႀကီး ေဟာင္းတစ္ဦးအေနနဲ႔လည္းဂုဏ္ ျပဳတာျဖစ္ပါတယ္။ သံအမတ္ ႀကီးေဟာင္းတစ္ဦးအေနနဲ႔လည္း ဂုဏ္ျပဳတာျဖစ္ပါတယ္’’ ဟု ႏုိင္ငံ ေတာ္၏အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္က အ မွတ္တရစကားတြင္ ထည့္သြင္း ေျပာၾကားသည္။
လြန္ခဲ့သည့္ (၂၆)ႏွစ္ ၁၉၉၁ ကပါတီ၏ အေထြေထြအတြင္း ေရးမွဴးေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အား ပါတီမွထုတ္ပစ္ခဲ့၍ပါတီ၀င္ အခ်ိဳ႕၏မုန္းတီးမႈကုိ ဦးေအာင္ ေရႊခံခဲ့ရဖူးသည္။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ သ မီးေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား ပါတီမွ ထုတ္ပစ္ျခင္းသည္ ေနရာ ရယူလုိသည့္အတြက္မဟုတ္ဘဲ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကုိ ေက်းဇူးဆပ္ရန္ႏွင့္ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ဆိုင္းဘုတ္ျပဳတ္မက်ရန္ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ပါတီအလံမက်ေရးတို႔ အတြက္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ ဟု ဦးေအာင္ေရႊကေျပာၾကားခဲ့ ေၾကာင္း လက္ရွိျပည္သူ႕လႊတ္ ေတာ္ဥကၠ႒ဦး၀င္းျမင့္က စ်ာပန အခမ္းအနားတြင္ ေျပာၾကား သည္။
‘‘ဗုိလ္ခ်ဳပ္ရဲ႕သမီးကုိ ကြၽန္ ေတာ္တုိ႔ရဲ႕တာ၀န္အရ ၀ုိင္း၀န္း ကူညီပံ့ပိုးေစာင့္ေရွာက္ရမယ့္တာ ၀န္ရွိတယ္။ ဒီအတြက္ ဒီလုိခံယူ ခ်က္နဲ႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔လုပ္ေနၾက တာပါလုိ႔ ဒီလုိလည္းၫႊန္ၾကားခဲ့ ပါတယ္’’ ဟု ဦး၀င္းျမင့္က ဥကၠ႒ ေဟာင္းဦးေအာင္ေရႊအေပၚ အ ထင္လြဲမွားမႈမ်ားအတြက္ ရွင္း လင္းေျပာၾကားသည္။
ထုိ႔အျပင္ ၂၀၁၀ အေထြ ေထြေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ေရး၊ မ၀င္ ေရးသေဘာထားကြဲလြဲသည့္အ ခ်ိန္တြင္လည္း ဥကၠ႒ေဟာင္းဦး ေအာင္ေရႊက ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ ေရး၊ မ၀င္ေရးသည္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ဥကၠ႒ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ဆႏၵသေဘာထားအတိုင္း ပါတီ ၀င္အားလုံးက စည္းလုံးညီၫြတ္ စြာရပ္တည္ေပးရန္ ၎ကုိယ္ တိုင္စာေရး၍ ေမတၱာရပ္ခံခဲ့ ေၾကာင္း ဦး၀င္းျမင့္က အမွတ္တ ရစကားဆုိသည္။
ဦးေအာင္ေရႊသည္ စည္း ကမ္းအလြန္ႀကီးသူျဖစ္ၿပီး ျပႆ နာကိစၥရပ္မ်ားကုိ ပါးနပ္စြာကိုင္ တြယ္ေျဖရွင္းႏုိင္ျခင္းက မိသားစု ၀င္မ်ားအတြက္ ဂုဏ္ယူစရာျဖစ္ ေၾကာင္း တူမေတာ္စပ္သူေဒၚျဖဴ ျဖဴစုိးေသာ္က မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။
‘‘လုပ္စရာရွိတဲ့အလုပ္ကုိ တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ တဲ့အတြက္ ဘဘႀကီးေက်နပ္မယ္ လုိ႔ထင္ပါတယ္’’ ဟု ၎ကယုံ ၾကည္စြာေျပာသည္။
ဒီခ်ဳပ္ဥကၠ႒ေဟာင္း ဦး ေအာင္ေရႊသည္ မကြယ္လြန္မီအ ခ်ိန္အထိ ပါတီအေပၚႏွင့္ လူထု ေခါင္းေဆာင္ေဒၚေအာင္ဆန္းစု ၾကည္အေပၚ သစၥာရွိသူတစ္ဦးျဖစ္ ၿပီး ဒီမုိကေရစီအေရးတြင္လည္း ခုိင္မာသည့္သစၥာရွိသူတစ္ဦးျဖစ္ ေၾကာင္း ၎ႏွင့္ႏွစ္ေပါင္းသုံး ဆယ္နီးပါးခင္မင္ရင္းႏွီးသည့္ အ မ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္မွတ္ တမ္းျပဳစုခဲ့သူမုံရြာေအာင္ရွင္က သုံးသပ္သည္။
‘‘ကြၽန္ေတာ္သူ(ဦးေအာင္ ေရႊ)မကြယ္လြန္ခင္ သုံးလ ေလာက္က သူ႕ဆီေရာက္ပါ တယ္။ သူေက်ေက်နပ္နပ္ရွိပါ တယ္။ သုိ႔ေသာ္ အသက္အရြယ္ က ဆက္ေတာ့မလုပ္ႏိုင္ဘူးေပါ့။ ပါတီအတြက္ အိမ္ကေန အႀကံ ဉာဏ္ေပးတာေတြရွိတယ္။ ပါတီ လူငယ္မ်ိဳးဆက္ေတြကုိ ပါတီအ တြက္ သစၥာရွိေအာင္၊ အလုပ္ လုပ္ႏုိင္ေအာင္ ျမႇင့္တင္ေပးႏုိင္ခဲ့ တာေတြရွိပါတယ္’’ ဟု မုံရြာ ေအာင္ရွင္က ေျပာသည္။
ႏိုင္ငံေတာ္၏အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကလည္း ဦးေအာင္ေရႊ၏စိတ္ဓာတ္ သည္ ဒီမုိကေရစီရရွိေရး၊ ဒီမုိက ေရစီႏုိင္ငံအျဖစ္ရပ္တည္ေရးအ တြက္ အစဥ္မားမားမတ္မတ္ရွိခဲ့ ေၾကာင္း အမွတ္တရစကား၌ ထည့္သြင္းေျပာဆုိသည္။
ထုိ႔အတြက္ အမ်ိဳးသားဒီမုိ ကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ဥကၠ႒ေဟာင္း၊ ဒီမုိကေရစီ လႈပ္ရွားမႈေခါင္း ေဆာင္တစ္ဦးအေပၚ ဂုဏ္ျပဳလုိ သည့္နည္းလမ္းကုိ ျမန္မာ့ဒီမုိက ေရစီျပယုဂ္လူထုေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေအာက္ပါအတိုင္း ေျပာၾကား သည္။
‘‘ကြၽန္မတို႔အားလုံးစစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္ စုထူေထာင္ႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ ၀ုိင္း၀န္း ၿပီးေတာ့ လုပ္ၾကမယ္ဆုိတဲ့ သံႏၷိ ႒ာန္နဲ႔ဂုဏ္ျပဳတာဟာ အေကာင္း ဆုံးဂုဏ္ျပဳျခင္းျဖစ္ပါတယ္’’
အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ ခ်ဳပ္ဥကၠ႒ေဟာင္းဦးေအာင္ေရႊ အား ဂါရ၀ျပဳအမိန္႔ျပန္တမ္းကုိ ဒီခ်ဳပ္ဗဟုိအလုပ္အမႈေဆာင္အ ဖြဲ႕အတြင္းေရးမွဴးအဖြဲ႕၀င္ဦး ဉာဏ္၀င္းက ဖတ္ၾကားခဲ့သည္။ ဦးဉာဏ္၀င္းက ‘‘အမ်ိဳးသားဒီမုိက ေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္အား ၁၉၈၈ မွ ၂၀၁၀ အထိ ဗဟုိအလုပ္အမႈ ေဆာင္ေကာ္မတီအဖြဲ႕၀င္ႏွင့္ ဥကၠ႒အျဖစ္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ခဲ့ၿပီး အာဏာပိုင္အဆက္ဆက္၏ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဖိႏွိပ္ကန္႔သတ္မႈ ႏွင့္ ေခ်မႈန္းမႈမ်ားကုိ အခုိင္အမာ ရင္ဆုိုင္ခုခံလ်က္ ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိ ဒီမုိကေရစီပါတီတစ္ရပ္အျဖစ္ ရပ္တည္ႏုိင္ေအာင္ ဦးေဆာင္႐ုန္း ကန္ႀကိဳးပမ္းခဲ့ပါသည္။ ျမင့္ျမတ္ ေသာ ေက်းဇူးတရားသည္ အမ်ိဳး သားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္တည္ရွိ ေနသေရြ႕ ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည္ မဟုတ္ပါ။ ယခုအခါ ဥကၠ႒ႀကီး သည္ လူသားအားလုံးလြန္ဆန္၍ မရႏုိင္ေသာ အနိစၥတရားအျဖစ္ ဘ၀တစ္ပါးသုိ႔ကြယ္လြန္ေျပာင္း ေရႊ႕ခဲ့ၿပီျဖစ္ပါသည္။ သို႔ပါ၍ ဥကၠ႒ႀကီးသည္ မိမိကုသုိလ္ကံ တရားအရ အလုိရွိရာ ဘုံဗိမာန္ သုိ႔ သြားေရာက္ႏုိင္ၿပီ။ ဂါရ၀ျပဳ အမိန္႔ျပန္ၾကားအပ္ပါသည္’’ ဟု ဖတ္ၾကားခဲ့သည္။